ભારતમાં ચેક બાઉન્સ થવું નાણાકીય અપરાધ તરીકે ગણવામાં આવે છે, જેનો ગંભીર પરિણામો થઈ શકે છે. તેથી, જો તમે કોઈને ચેક આપતા હો, તો આપતા પહેલા તમારું બેંક એકાઉન્ટ અવશ્ય ચકાસો, જેથી ચેક ક્યારેય બાઉન્સ ન થાય. જો તમારા ચેક બાઉન્સ થાય, તો તમારે કાયદેસરની કાર્યવાહીનો સામનો કરવો પડી શકે છે, જેમાં જેલની સજા પણ થઈ શકે છે. અને જો તમને કોઈએ ચેક આપ્યો છે અને તે બાઉન્સ થાય, તો તમારે કાયદાકીય હક્કો મળી શકે છે.
1. ચેક બાઉન્સના કિસ્સામાં કાયદાકીય કાર્યવાહી:
જો કોઈને આપેલો ચેક બાઉન્સ થાય છે, તો આ સ્થિતિમાં, પહેલેથી જ કાયદાકીય નોટિસ જારી કરવામાં આવે છે. આ નોટિસનું જવાબ આપવાની સમય મર્યાદા 15 દિવસની છે. જો આ સમય દરમિયાન જવાબ આપવામાં નથી આવે, તો ચેક આપનાર સામે “નેગોશિએબલ ઇન્સ્ટ્રૂમેન્ટ એક્ટ, 1881″ની કલમ 138 હેઠળ કેસ નોંધવામાં આવે છે. આ કાયદાના અંતર્ગત, ચેક બાઉન્સના કેસમાં કાનૂની કાર્યવાહી કરવી ફરજિયાત બને છે.
2. ચેક બાઉન્સ થવા પર સજા:
ચેક બાઉન્સ થવું એક દંડનીય ગુનો છે. “નેગોશિએબલ ઇન્સ્ટ્રૂમેન્ટ એક્ટ, 1881″ની કલમ 138 હેઠળ, ચેક બાઉન્સ માટે મહત્તમ 2 વર્ષની સજા અથવા દંડ અથવા બંને થઈ શકે છે. સામાન્યતઃ, અદાલત આ પ્રકારના કિસ્સામાં 6 મહિના અથવા 1 વર્ષની જેલ સજા ફટકારી શકે છે. આ એક ગંભીર કાનૂની પગલું છે, જે ચેક બાઉન્સ થવા પર લેવાય છે.
3. ચેક બાઉન્સ થવા પર દંડ:
ચેક બાઉન્સ થવા પર બેન્કો સામાન્ય રીતે 150 રૂપિયા થી લઈને 750 અથવા 800 રૂપિયા સુધી દંડ વસૂલ કરે છે. જો ચેક બાઉન્સ થવાથી કોર્ટમાં કેસ થાય તો, બાઉન્સ થયેલ ચેકની રકમના બમણો દંડ અથવા 2 વર્ષની જેલ સજા અથવા બંને થઈ શકે છે. આ સ્થિતિ ત્યારે ઉદભવે છે, જ્યારે ચેક ધારકના ખાતામાં પૂરતી રકમ ઉપલબ્ધ નથી અને બેન્ક ચેકને ડિશઓનર કરી દે છે.
4. ચેક બાઉન્સની સજા મળ્યા બાદ શું કરવું:
ચેક બાઉન્સની સજા 7 વર્ષથી ઓછી હોવાને કારણે, તે જમાનતના લાયક ગુનો માનવામાં આવે છે. આનો અર્થ એ છે કે, અંતિમ નિર્ણય સુધી, આરોપીને જેલમાં રહેવું પડતું નથી. જો સજા ફટકારવામાં આવે છે, તો આરોપી “દંડ પ્રક્રિયા કાનૂન”ની કલમ 389(3) હેઠળ ટ્રાયલ કોર્ટમાં પોતાની અરજીને રજૂ કરી શકે છે અને જમાનતની માગ કરી શકે છે.
ચેક બાઉન્સ કેસના અંતરગત તમારા અધિકાર:
ચેક બાઉન્સના કેસમાં, તમે નોટિસ મળ્યા પછી, 15 દિવસની અંદર ચેકની રકમ ભરી શકો છો અને કાયદાકીય કાર્યવાહી અટકાવી શકો છો. જો આ શક્ય નથી, તો તમે કોર્ટમાં જવાને બદલે ચેકના પ્રત્યક્ષ માલિક સાથે સમાધાન માટે પ્રયત્ન કરી શકો છો.
આપણા દેશમાં ચેક બાઉન્સના કિસ્સાઓના નિયંત્રણ અને નિવારણ માટે કાયદાકીય પ્રણાલીઓ ઠરાવવામાં આવી છે. આ માટે તમારે ચેકની વ્યવસ્થા અને નાણાકીય વ્યવહાર માટે યોગ્ય સાવચેતી રાખવી જોઈએ, જેથી કાયદાકીય મુશ્કેલીથી બચી શકો.